وی اضافه کرد: «تولید ژل دوگانه بر پایه اولئوژول روغن گیاهی و ژلاتین جهت جایگزینی روغن قنادی محصولات نانوایی» و «بررسی تغییرات زمان مکانی غلظت ترکیبات بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن در هوای محیطی شهر مراغه» از جمله این طرح‌هاست.

دکتر ارجمند ادامه داد: «بررسی ارتباط سطح سرمی پیتید شبه – متئورین و پیتید آیریزین با شاخص‌های گلاسیمیریال شاخص‌های استرس اکسیداتیو و التهابی، فراسنج‌های لیپیدی، شاخص‌های تن‌سنجی و وضعیت دریافت غذایی در بیماران دیابتی نوع دو چاق، افراد چاق و افراد با وزن نرمال» و همچنین «تاثیر گیاه دارویی تهیه شده از گیاه بامیه روی قند و چربی خون» نیز جزو چهار طرح برتر دانشکده در سال جاری است.

وی این را هم بیان کرد که پیشرفت‌ علمی کشورمان در طول انقلاب اسلامی بسیار مشهود بوده و این پیشرفت‌ها مرهون پژوهشگران جوان و انقلابی است.

ارتباط معنی‌دار داروی گیاه بامیه با قند و چربی خون

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشکده علوم پزشکی مراغه که یکی از چهار طرح برتر پژوهشی سال جاری را به ثمر نشاند، بیان کرد: داروی گیاهی تهیه شده از میوه گیاه بامیه بر کاهش شاخص‌های قند و چربی خون و نیز التهاب در بیماران دیابتی نوع دوم اثر معنی‌دار مطلوب دارد.

دکتر «مجتبی ضیائی» افزود: دیابت نوع ۲ یکی از بیماری‌های متابولیکی شایع در سراسر جهان است که طبق تخمین‌های جدید اتحادیه بین‌المللی دیابت، پیش‌بینی می‌شود که طی ۲۰ سال آینده ۷۰۰ میلیون نفر از جمعیت جهان به دیابت مبتلا شوند.

وی ادامه داد: برآورد می‌شود که از هر پنج نفر ایرانی یا یک نفر به دیابت مبتلاست یا اینکه در معرض ابتلا به دیابت قرار دارد.

دکتر «ضیائی» با بیان اینکه به رغم پیشرفت‌های اخیر در مراقبت‌های پزشکی، دیابت همچنان یکی از بیماری‌های پرهزینه به شمار می‌رود و کنترل نکردن مناسب آن سبب بروز عوارض مختلف مانند بیماری قلبی عروقی، رتینوپاتی، نفروپاتی و نوروپاتی می‌شود.

وی با این مقدمه‌چینی به نتایج پژوهش اشاره کرد و افزود: گیاه دارویی بامیه (Abelmoschus esculentus) گیاهی است گل‌دار از خانواده پنیرکیان که در طب سنتی به عنوان ماده پائین آورنده لیپید و گلوکز خون استفاده می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی مراغه ادامه داد: در اولین کارآزمایی بالینی انجام شده در این دانشکده، ۱۰۰ بیمار دیابتی تیپ دو با سن بین ۴۰ تا ۶۰ سال به‌ صورت تصادفی به دو گروه درمان و دارونما تقسیم شدند.

به گفته وی گروه اول کپسول‌های حاوی هزار میلی‌گرم از پودر میوه بامیه را سه‌بار در روز طی مدت سه‌ماه مصرف کردند؛ درحالی‌که گروه دیگر دوز مشابهی از دارونما را مصرف کردند.

دکتر ضیائی افزود: هر دو گروه به‌ صورت مداوم به برنامه درمانی ضد دیابت و رژیم غذایی استاندارد پایبند بودند و در آغاز و پس از سه‌ماه، فاکتورهای مختلف از جمله قند خون ناشتا، انسولین، HbA۱C، کلسترول، تری‌گلیسرید، HDL، LDL، پروتئین (CRP)، آزمایش‌های کبدی و کلیوی، فشار خون (BP) و تغییرات BMI اندازه‌گیری شدند.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی مراغه اضافه کرد: نتایج به‌طور کلی نتایج نشان‌دهنده این بود که بیمارانی که در گروه درمان با کپسول تهیه شده از میوه گیاه بامیه قرار گرفته‌ بودند، کاهش معناداری در میزان قند خون ناشتا، HbA۱C، کلسترول تام و تری‌گلیسرید در مقایسه با شروع مطالعه و همچنین گروه دارونما داشتند.

به گفته دکتر «ضیائی» همچنین بیماران گروه بامیه پس از سه‌ماه درمان دارای سطح پایین‌تری از شاخص التهابی hs-CRP نسبت به گروه دارونما بودند.

وی این را هم بیان کرد که هیچ عارضه‌ای از جمله مشکلات کبدی، کلیوی و فشار خون یا عوارض جانبی دیگری در گروه‌های مصرف‌کننده کپسول گیاهی بامیه مشاهده نشد.

وی به نتایج این پژوهش هم اشاره و بیان کرد: مصرف همزمان کپسول گیاهی بامیه در بیماران دیابتی نوع دوم با دوز هزار میلی‌گرم سه‌بار در روز به‌مدت سه ماه، موجب بهبود پروفایل چربی، کنترل قند خون و التهاب مزمن می‌شود.

مطالعه روی ۹۳ بیمار دیابتی نوع دو چاق، افراد چاق و افراد با وزن نرمال

عضو هیئت علمی گروه تغذیه و صنایع غذایی دانشکده علوم پزشکی مراغه که یکی دیگر از پژوهش‌های برتر حوزه بهداشت و سلامت این شهرستان را با مطالعه روی ۹۳ بیمار دیابتی نوع دو چاق، افراد چاق و افراد با وزن نرمال انجام داده است، بیان کرد: دیابت به عنوان یک مشکل جدی درمان شده برای سلامت با اختلالاتی مانند مقاومت به انسولین، دیس لیپیدمی و التهاب شناخته می‌شود.

دکتر لاله پیاهو افزود: پپتید شبیه متئورین و آیریزین آدیپوکین‌های تازه کشف‌شده در متابولیسم گلوکز و لیپید و هموستاز متابولیکی و انرژی‌زایی نقش دارند و التهاب و استرس اکسیداتیو را تسکین می‌دهند.

به گفته وی این مطالعه مورد شاهدی بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ روی ۹۳ نفر (۳۲ بیمار دیابتی چاق نوع ۲، ۳۱ چاق سالم، ۳۰ نفر با وزن طبیعی سالم) انجام شد و نتایج مطالعه نشان داد که سطح سرمیMetrnl و آیریزین در بیماران دیابتی چاق نسبت به افراد سالم با وزن طبیعی به طور معنی داری پایین است.

وی ادامه داد: همبستگی معنی‌داری بین سطح Metrnl و TNF-a و hs-CRP مشاهده شد و همبستگی بین Metrnl و IL-۶ در حد آستانه بود.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی مراغه افزود: همچنین در این مطالعه، همبستگی منفی معنی‌داری بین سطح Metrnl و اندازه‌های تن‌سنجی و ترکیب بدن به استثنای توده بدون چربی و توده عضلانی اسکلتی مشاهده شد وIL-۶ همبستگی منفی با ایریزین در بیماران چاق مبتلا به دیابت نوع دو داشت.

تولید ژل جایگزین روغن قنادی در محصولات نانوایی

«تولید ژل دوگانه بر پایه اولئوژل روغن گیاهی و ژلاتین جهت جایگزینی روغن قنادی محصولات نانوایی» عنوان یکی دیگر از پژوهش‌های برتر دانشکده علوم پزشکی مراغه در سال جاری است.

عضو هیئت علمی گروه تغذیه و صنایع غذایی دانشکده علوم پزشکی مراغه که این پژوهش را با به سرانجام رسانده و اکنون به دنبال تجاری‌سازی محصول است، گفت: چربی‌های جامد به طور گسترده در محصولات غذایی به دلیل چندین مزیت عملکردی نسبت به روغن‌های مایع، استفاده می‌شود با این حال نگرانی از اثرات منفی آنها بر سلامت انسان به علت آنکه از سطح بالایی از اسیدهای چرب اشباع تشکیل شده‌اند، همواره یکی از دغدغه‌های تغذیه‌ای است.

دکتر بهزاد ابراهیمی افزود: انواع بیماری‌های قلبی - عروقی، کبد چرب و سرطان‌های دستگاه گوارش با مصرف چربی‌های اشباع رابطه مستقیم دارد.

به گفته وی استفاده از روغن‌های مایع گیاهی به جای روغن‌های جامد و نیمه جامد (چربی‌ها) در محصولات غذایی، با هدف کاهش خطرهای سلامتی، چالش بزرگی در فرمولاسیون‌های غذایی است چون این روغن‌ها اغلب فاقد توانایی ایجاد خواص حسی- کاری چربی‌ها هستند.

وی ادامه داد: یک دسته از روغن‌های پرمصرف جامد و نیمه‌جامد که از اسیدهای چرب اشباع بالا برخوردار هستند، روغن‌های قنادی است.

دکتر ابراهیمی افزود: اصطلاح روغن شورتنینگ‌ که در ایران به نام روغن صاف قنادی هم معروف است به چربی اطلاق می‌شود که به لحاظ رئولوژیکی همانند کره و مارگارین، نیمه‌جامد و پلاستیکی (نه نرم و نه سفت) هستند و توانایی در نرم و روان کردن ساختار ترکیبات غذایی را دارد.

وی افزود: این روغن‌ها جایگزین کره و مارگارین در تولید فرآورده‌های مختلف همانند فرآورده‌های نانوایی و خامه ویژه شیرینی‌سازی شده است.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی مراغه افزود: روغن قنادی در ترکیب خمیر نان و شیرینی، شبکه گلوتن را پاره می‌کند و این عمل منجربه نرم شدن ذرات گلوتن و در نتیجه تولید محصول نرم و با قابلیت هوادهی مناسب می‌شود.

دکتر ابراهیمی ادامه داد: روغن‌های قنادی از تری‌گلیسریدهایی با اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع تشکیل شده است که محتوای اسیدهای چرب اشباع تعیین‌کننده درجه سفتی و پلاستیسیته آنهاست.

به گفته وی روغن‌های قنادی می‌تواند همراه و یا بدون امولسیفایر ساخته شود؛ روغن قنادی تولید شده در ایران معمولاً از هیدروژناسیون روغن‌های گیاهی وارداتی به دست می‌آید که معمولا دارای اسید چرب ترانس هستند.

وی اضافه کرد: این نوع روغن قنادی‌ها به روش هیدروژناسیون جزئی روغن سویا یا پنبه دانه بر اساس اندیس یدی بین ۶۵ تا ۸۰ تولید می‌شوند و میزان عدد یدی بیانگر میزان اشباعیت اسیدهای چرب موجود در روغن است.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی مراغه بیان کرد: همچنین روغن‌های قنادی بر پایه روغن پالم توسط فرآیند جز به جز کردن یا مخلوط کردن پالم و روغن سویا نیز تولید می‌شود که در سالهای اخیر برای کاهش اسیدهای چرب ترانس در طی فرآیند هیدروژناسیون رایج شده است.

به گفته دکتر ابراهیمی، در سالهای اخیر استفاده از اولئوژل‌ها، که در حقیقت روغن‌های مایع برخوردار از خواص فیزیکی و حسی چربی‌ها هستند، مورد توجه قرار گرفته‌اند.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی مراغه افزود: اولئوژل‌ها سیستم‌های لیپیدی نیمه جامدی هستند که با افزودن ارگانوژلاتورها به روغن‌ها تهیه می‌شود؛ ارگانوژلاتورها، قادر به تشکیل شبکه سه بعدی کریستالی و ثابت نگهداشتن فاز مایع در داخل شبکه هستند.

به گفته وی از ارگانوژلاتورهای مختلفی می‌توان برای تولید اولئوژل استفاده کرد و می‌توان آنها را به درشت مولکول‌ها (پروتئینی و پلی ساکاریدی) و ریز مولکول‌ها (مومها، اسیدهای چرب اشباع، فیتواسترول‌ها و سورفاکتانت‌های با HLB پایین مانند مونوگلیسریدها و اسپان‌ها) تقسیم کرد.

دکتر ابراهیمی این را هم بیان کرد که از روغن‌های مفید مختلفی می‌توان برای تولید اولئوژل‌ها استفاده کرد؛ روغن کلزا، اسیدهای چرب غیر اشباع بالاتری نسبت به اسیدهای چرب اشباع دارد و برای مصرف کنندگانی که تمایل به دریافت اسیدهای چرب غیراشباع بالاتری دارند، می‌تواند مفید باشد.

وی اضافه کرد: فرآیند تولید ژل‌های دوگانه در سه مرحله شامل تولید اولئوژل، هیدروژل و مخلوط کردن این دو فاز با سرعت بالا را شامل می‌شود و به دلیل استفاده از دو فاز در این سیستم، از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار هستند که از جمله آنها می‌توان به درون‌پوشانی و تحویل توام عوامل هیدروفیلوهیدروفوب، پایداری بهتر در دمای اتاق، قابلیت مالیدن، امکان اصلاح خواص سیستم با تغیر نسبت‌ها اشاره کرد.

مناطق مرکزی شهر مراغه بیشترین آلودگی هوا را دارد

«بررسی تغییرات زمانی– مکانی غلظت ترکیبات بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن (BTEX) در هوای محیطی شهر مراغه» عنوان یکی دیگر از طرح‌های پژوهشی برتر سال جاری این شهرستان است که آلودگی هوا در مناطق مرکزی شهر مراغه را گوشزد می‌کند.

عضو هیئت علمی گروه بهداشت دانشکده علوم پزشکی مراغه که این پژوهش را به سرانجام رسانده، بیان کرد: یکی از مهمترین آلاینده‌های هوا در شهرها ترکیبات آروماتیک حلقوی است.

دکتر علی عبدالله‌نژاد ادامه داد: بسیاری از ترکیبات آروماتیک حلقوی با توجه به طبقه‌بندی مواد سرطانزا توسط موسسه بین‌المللی تحقیقات سرطان، در دسته‌ی یک و برخی در دسته دوم مواد سرطانزا قرار می‌گیرد و با توجه به مطالعات، یکی از مهمترین دلایل گسترش روزافزون بیماری‌های غیرواگیر به ویژه انواع سرطان‌ها، آلاینده‌های زیست محیطی به ویژه آلودگی هوای ناشی از ترکیبات آروماتیک حلقوی است.

به گفته وی امروزه یکی از مهمترین اقدامات موثر در کنترل بیماری‌های غیر واگیر پیشگیری از آلودگی هوا ناشی این ترکیبات سرطان‌زاست و بر همین اساس این پژوهش با هدف بررسی تغییرات مکانی- زمانی بنزن، تولوئن، اتیل بنزن، و زایلن‌ها(BTEX)، و ارزیابی خطر بهداشتی آنها بر شهروندان شهر مراغه، انجام گرفت.

وی به روش این پژوهش هم اشاره کرد و ادامه داد: تعداد ۶۰ نمونه هوا در صبح و عصر از ۱۵ نقطه با ترافیک کم تا زیاد جمع‌آوری شد که براساس نتایج به دست آمده غلظت BTEX در مناطق پرترافیک تقریبا پنج برابر بیشتر از مناطق کم‌ترافیک بود.

به گفته وی بیشترین میانگین غلظت BTEX در فصل زمستان به دلیل انتشار از گرمایش منازل، وارونگی دمایی و افزایش غلظت آلاینده‌ها بیشتر از سایر فصل‌ها بود.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی مراغه افزود: میانگین غلظت سالانه بنزن، تولوئن، اتیل بنزن، زایلنو کل ترکیبات BTEX به ترتیب ۲۹/۲، ۵۲/۵،۸/۰، ۴۷/۴ و ۷۵/۱۲ میکروگرم در مترمکعب بود.

وی افزود: علاوه بر این ترافیک سنگین وسایل نقلیه و کمبود رادیکال‌های هیدروکسیل (%OH)منجر به افزایش غلظت بالاتر BTEX در ساعات شلوغی در مقایسه با ساعات غیر شلوغی شد.

دکتر عبدالله‌نژاد افزود: خطر ابتلا به سرطان مادام‌العمر استنشاقی (ILCR) برای بنزن و اتیل بنزن در سه گروه سنیکمتر از یکسال، ۲ تا ۱۸، و ۱۹ تا بیشتر از۷۰ سال در محدوده۷-۱۰× ۶۳/۲ -۶-۱۰× ۱۴/۵ و ۸-۱۰×۲۹/۱-۷-۱۰×۵۳/۲ تخمین زده شد که نشان‌دهنده این است که مقدار ILCR بنزن کودکان و بزرگسالان از مقادیر توصیه شده فراتر رفتند.